Przewlekła obturacyjna choroba dróg oddechowych, znana także jako RAO (od ang. recurrent airway obstruction), to poważne schorzenie dotykające konie, które bywa porównywane do ludzkiej astmy. Choroba ta najczęściej dotyka konie trzymane w stajniach oraz te, które na pastwiskach są narażone na wysokie stężenia pyłków, pleśni czy innych cząstek. RAO objawia się przewlekłymi i uciążliwymi epizodami trudności oddechowych, a jej przebieg może znacząco ograniczyć możliwości sportowe i użytkowe zwierzęcia.
Dziesięć faktów, które należy znać o RAO:
-
RAO wyróżnia się wyraźnymi epizodami trudności oddechowych, w czasie których koń wykazuje "pompowanie" boków, starając się oddychać.
-
Do najczęstszych objawów RAO należą przewlekły kaszel, wyciek z nosa, nietolerancja wysiłku i problemy z oddychaniem. Charakterystycznym objawem jest tzw.rynienka oddechowa-linia widoczna wzdłuż dolnej krawędzi żeber, spowodowana powiększeniem mięśni brzusznych przez nadmierną pracę oddechową.
-
Wyróżniamy dwa rodzaje RAO: typ związany ze stajnią oraz letnią pastwiskową obturacyjną chorobę dróg oddechowych (SPARAO).
-
Średni wiek wystąpienia choroby to 9-12 lat, przy czym wykazano, że istnieje skłonność genetyczna w niektórych populacjach koni.
-
Diagnoza RAO opiera się na historii, warunkach utrzymania i objawach klinicznych, wspomaganych dodatkowymi testami diagnostycznymi, takimi jak Popłuczyny pęcherzykowo – oskrzelikowe (BAL), testy funkcji płucnej, radiografia klatki piersiowej w wybranych przypadkach oraz badania krwi (haptoglobina oraz SAA)
-
Konie z RAO związanym ze stajnią powinny przebywać na pastwisku, a ich dieta powinna opierać się na świeżej trawie i uzupełniana powinna być peletowaną paszą.
-
Konie z pastwiskowym RAO nie powinny być trzymane w tej samej budowli co kryta arena i powinny mieć zapewnione niskopyłowe środowisko stajenne.
-
Pełnowartościowa karma może zastąpić suszone pasze, ale kostki wysokojakościowego siana są dobrą niskoalergenną alternatywą (z dużym naciskiem na jakość siana-w przypadku siana "zagrzybionego" objawy RAO co najwyżej ulegną znacznemu pogorszeniu).
-
RAO to choroba przewlekła, wymagająca dożywotniego zarządzania, w tym zmian środowiskowych i dietetycznych, a w ciężkich przypadkach również leczenia farmakologicznego, które bardzo często daje efekty co najwyżej nikłe.
-
Ciężkie lub długotrwałe przypadki RAO mogą wymagać stosowania leków rozszerzających oskrzela i kortykosteroidów, które muszą być przepisane przez weterynarza.
Główne przyczyny RAO/Astmy/COPD
Warunki klimatyczne: temperatura i wilgotność powietrza
Ekstremalne warunki termiczne i wilgotnościowe mogą pogarszać funkcjonowanie układu oddechowego koni. Wysoka temperatura i wilgotność powietrza zwiększają stężenie pyłków i zarodników grzybów w atmosferze, co może prowadzić do zaostrzenia objawów RAO. W takich warunkach konie z astmą wykazują zwiększoną częstość oddechów i obecność śluzu w tchawicy, co utrudnia termoregulację. Z kolei zimne powietrze może wywoływać skurcz oskrzeli, prowadząc do objawów podobnych do astmy.
Zanieczyszczenia powietrza w stajni
W zamkniętych pomieszczeniach stajennych konie są narażone na szkodliwe substancje, takie jak amoniak, dwutlenek węgla, tlenki azotu i siarki oraz cząstki stałe (PM2.5 i PM10). Amoniak, powstający z rozkładu moczu, drażni błony śluzowe dróg oddechowych, prowadząc do ich zapalenia. Wysokie stężenia tych gazów są szczególnie niebezpieczne w stajniach o słabej wentylacji.
Zanieczyszczenie mikrobiologiczne
Powietrze w stajniach może zawierać wysokie stężenia bakterii i grzybów, takich jak Aspergillus, Penicillium i Fusarium. Te mikroorganizmy są silnymi alergenami i mogą wywoływać lub nasilać objawy RAO. Ich obecność w powietrzu zależy od wilgotności, temperatury oraz jakości paszy i ściółki.
Pył organiczny
Pył organiczny, pochodzący z siana, słomy, paszy i ściółki, jest głównym czynnikiem wywołującym RAO. Cząstki PM2.5 mogą docierać do pęcherzyków płucnych, wywołując reakcje zapalne. Wysokie stężenia pyłu w stajniach są związane z niewystarczającą wentylacją oraz czynnościami takimi jak ścielenie czy usuwanie obornika.
System utrzymania koni
Konie utrzymywane w stajniach są bardziej narażone na czynniki wywołujące RAO niż konie przebywające na pastwiskach. Jednak nawet konie na wolnym wybiegu mogą rozwijać objawy RAO, zwłaszcza jeśli mają dostęp do siana z bel okrągłych lub pastwisk zanieczyszczonych pyłem. Optymalnym rozwiązaniem jest zapewnienie koniom maksymalnego czasu na świeżym powietrzu oraz unikanie ekspozycji na alergeny.
Systemy żywienia
Siano jest głównym źródłem pyłu i zarodników grzybów. Moczenie siana przed podaniem może zmniejszyć jego pylenie, ale może również zwiększyć zawartość bakterii. Lepszym rozwiązaniem jest stosowanie siana parowanego, które redukuje zawartość pyłu i mikroorganizmów. Alternatywą jest stosowanie sianokiszonki lub pasz granulowanych, które minimalizują ryzyko ekspozycji na alergeny.
Materiały ściółkowe
Rodzaj ściółki ma istotny wpływ na jakość powietrza w stajni. Słoma jest źródłem pyłu i zarodników grzybów, dlatego nie jest zalecana dla koni z RAO. Lepszym wyborem są trociny lub torf, które mają niższą zawartość pyłu i lepsze właściwości absorpcyjne. Torf dodatkowo wiąże amoniak, poprawiając jakość powietrza w stajni.
Predyspozycje genetyczne
Badania sugerują, że istnieje dziedziczna skłonność do RAO, co oznacza, że niektóre konie mogą być bardziej podatne na tę chorobę ze względu na swoje geny.
Wiek i wcześniejsze infekcje
RAO najczęściej występuje u koni w wieku od 9 do 12 lat. Wczesne infekcje dróg oddechowych mogą zwiększać ryzyko rozwoju RAO w późniejszym życiu.
Zrozumienie tych czynników ryzyka jest kluczowe dla zapobiegania i skutecznego zarządzania RAO u koni. Regularne monitorowanie środowiska, odpowiednie żywienie i dbałość o zdrowie konia mogą znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia tej choroby.
Stan zapalny w przebiegu RAO
Jak się okazuje (badanie), przewlekła obturacyjna choroba dróg oddechowych (RAO) u koni, nie jest jedynie schorzeniem izolowanym do układu oddechowego. Badania wykazały, że RAO może być związana z ogólnoustrojowym stanem zapalnym, który może przyczyniać się do rozwoju innych patologii lub nasilać już istniejące. Wspomniane wcześniej badanie ujawnia, że białka ostrej fazy (SAA) są zwiększone we krwi obwodowej koni z RAO. Szczególnie stężenie haptoglobiny w surowicy jest wyższe u koni w każdej fazie klinicznej choroby. W przeciwieństwie do białka C-reaktywnego (CRP), które nie jest dobrym markerem przewlekłych stanów zapalnych dróg oddechowych u koni, podwyższone stężenia haptoglobiny mogą wskazywać na obecność RAO nawet podczas remisji choroby.
Podsumowując, RAO jest związana ze zwiększonym stężeniem białek ostrej fazy, takich jak haptoglobina i SAA (amyloid A w surowicy). Jasno potwierdza to, że RAO obejmuje zmiany zapalne zarówno w fazie remisji, jak i zaostrzenia.
Współistniejący ogólnoustrojowy stan zapalny u koni z RAO może mieć kilka implikacji:
-
Układ immunologiczny: Długotrwały stan zapalny może prowadzić do dysregulacji odpowiedzi immunologicznej, co sprawia, że organizm staje się bardziej podatny na infekcje. Przewlekły stan zapalny może również przyczyniać się do rozwoju chorób autoimmunologicznych.
-
Stan układu krążenia: Systematyczne stany zapalne mogą wpływać na układ krwionośny, zwiększając ryzyko tworzenia się zakrzepów oraz innych zaburzeń krążenia, co może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak zakrzepica żył głębokich czy zatorowość płucna.
-
Metabolizm: Przewlekły stan zapalny może mieć wpływ na metabolizm, co może przekładać się na trudności w utrzymaniu prawidłowej masy ciała i może być czynnikiem ryzyka w rozwoju insulinooporności.
-
Układ pokarmowy: Długotrwały stan zapalny może zakłócać prawidłową funkcję przewodu pokarmowego, prowadząc do problemów z wchłanianiem składników odżywczych i trawieniem, co może mieć wpływ na ogólny stan odżywienia i zdrowia koni.
-
Układ ruchu: Stan zapalny może przyczyniać się do rozwoju chorób stawów, takich jak osteoartritis, co jest szczególnie istotne u koni sportowych, gdzie każde pogorszenie funkcji ruchowej może oznaczać koniec kariery.
-
Stan psychiczny: Przewlekły ból i dyskomfort mogą wpływać na zachowanie konia, prowadząc do zmian w zachowaniu, depresji lub agresji.
Współistniejące schorzenia na tle zapalnym
W kontekście RAO, istnieje kilka schorzeń, które mogą rozwijać się równolegle lub być nasilane przez przewlekły stan zapalny:
-
Choroby skórne: Stan zapalny może nasilać istniejące choroby skórne lub przyczyniać się do ich rozwoju, ponieważ skóra jest bezpośrednio związana z układem immunologicznym.
-
Choroby przewodu pokarmowego: Takie jak wrzody żołądka czy kolka, które mogą być wynikiem lub nasilane przez stres oksydacyjny i dysbalans mikrobioty jelitowej spowodowany przewlekłym stanem zapalnym.
-
Zaburzenia metaboliczne: Takie jak zespół metaboliczny u koni, który może być związany z przewlekłym stanem zapalnym i może prowadzić do poważnych komplikacji, w tym laminitis (zapalenie rogu kopytowego).
Zarządzanie stanem zapalnym
Zarządzanie stanem zapalnym w RAO obejmuje zarówno leczenie podstawowej choroby dróg oddechowych, jak i wsparcie ogólnego stanu zdrowia:
-
Zmiany w środowisku: Zapewnienie niskopyłowego środowiska może pomóc w zmniejszeniu ogólnoustrojowego stanu zapalnego.
-
Suplementacja: Suplementy przeciwzapalne, takie jak kwasy omega-3, witamina E i inne przeciwutleniacze, mogą wspierać zdrowie ogólne i pomagać w zarządzaniu stanem zapalnym.
-
Leczenie farmakologiczne: Stosowanie leków przeciwzapalnych, takich jak kortykosteroidy, może być konieczne w ciężkich przypadkach, ale zawsze powinno odbywać się pod nadzorem weterynarza.
-
Zrównoważona dieta: Dieta bogata w naturalne przeciwutleniacze może pomagać w regulacji stanów zapalnych.
Zarządzanie RAO i współistniejącymi stanami zapalnymi wymaga kompleksowego podejścia i często współpracy między weterynarzem, dietetykiem dla koni, a opiekunem zwierzęcia.
Preparaty Hempqualizer a RAO
W związku z efektywnym działaniem przeciwzapalnym, antyoksydacyjnym, uspokajającym oraz antyalergicznym składników preparatów Hempqualizer, sprawdzają się one w wielu przypadkach, w celu łagodzenia objawów tego chronicznego schorzenia, niejednokrotnie pozwalając uniknąć podawania sterydów.